رسول خدا (ص) حضرت محمدبن عبدالله در یکی از آخرین روزهای ماه شعبان ، فرارسیدن ماه رمضان را توضیح داد. پیامبر گرامی در خطبه ای بلند، وظایف مسلمانان را در این ماه مبارک توضیح می هد و از آنان می خواهد خود را برای مهمانی خدا آماده سازند و شایسته برخورداری از کرامت ها و نعمت های خاص الهی گردند. روزه یعنی صبر و پایداری و صبر است که آدمی را به بلندترین مقام معنوی می رساند. سحرگاهان مؤمنین که برای دعا، مناجات و خوردن سحری بر می خیزند، نیت می کنند که «خدایا به فرمان تو و برای انجام امر تو روزه می گیریم» همان طور که تو گفته ایی لب از خوردن و آشامیدن می بندم و از دیگر چیزهایی که روزه مرا باطل می کند، دوری می کنم؛ و این همان معنای صبر است.
روزه صبر کردن در برابر خواسته های حیوانی خویش است. روزه یعنی از بعد حیوانی برخاستن. از زمین سربرداشتن و به آسمان زیبای ایمان و انسانیت نظاره کردن و در آن به پرواز درآمدن.
از بهترین نمونه های صبر، روزه است. روزه انسان را از غفلت و خودفراموشی می رهاند و به بلندترین و پرشکوه ترین حالت های یک انسان نزدیک می کند. «روزه دار» در شادمانی است. « یکی به هنگام نزدیک شدن وقت افطار و شادمانی عظیم دیگر به هنگام دیدار پروردگار».
مسائلی درباره ی روزه :
الف) روزه از بهترین عبادت هاست و باید همانند دیگر عبارت ها ، آگاهانه و با نیت اطاعت امر خدا انجام گیرد.
ب ) برخی از کارهایی که روزه را باطل می کنند عبارتند از : خوردن و آشامیدن هر چند بسیار کم باشد. استفراغ عمدی ، فروبردن تمام سر در آب – رساندن غبار غلیظ و دود غلیظ به گلو – دروغ بستن به خدا و پیامبر و امامان علیه اسلام و مسافرت کردن
ج) اگر انسان عمدی و از روی اختیار کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، گناه بزرگی مرتکب شده و روزه او باطل است. اما چنان چه از روی فراموشی و غفلت بی اختیار باشد، روزه او صحیح است.
د) کسی که روزه ماه رمضان بر او واجب است، اگر بدون عذر شرعی روزه نگیرد، گناه بزرگی انجام داده و علاوه بر قضای روزه، کفاره نیز باید بدهد.
ه ) این افراد نباید روزه بگیرند:
بیمار و کسی که روزه گرفتن برای او ضرر دارد. پیرمرد یا پیرزنی که روزه گرفتن برای او مشقت دارد. زن حامله یا شیرده که روزه برای خود یا کودک وی ضرر دارد.
ر) اگر فردی نتواند به دلیل عذر شرعی در ماه رمضان روزه بگیرد، بعد از ماه رمضان وقتی عذر وی برطرف شد، باید قضای روزه را بگیرد . ز) کسی که به علت عذر شرعی، نمی تواند روزه بگیرد؛ نباید آشکارا روزه خواری کند.
آیه ای از قران کریم:
ای کسانی که ایمان آورده اید روزه بر شما واجب است همان گونه که برامت های پیش از شما واجب شده بود باشد که پرهیزگار شوید.(سوره بقره آیه ۱۸۳ )
بیندیشید و پاسخ دهید: درس ۱۸ :
۱- امیر المؤمنین علی (ع) درباره صبر چه فرموده اند؟ صبر و روزه با هم چه رابطه ای دارند؟
می فرماید : «بر شما باد صبر و شکیبایی و بردباری ، چون که صبر به منزله سرِ ایمان است و همانطور که بدن بی سر بی فایده و مردار است ، ایمان بدون صبر هم بی فایده است . از بهترین نمونه های صبر روزه است.»
۲ – روزه گرفتن در جان و روح روزه دار چه اثرمفیدی بر جای می گذارد؟
روزه انسان را از غفلت و خودفراموشی می رهاند و به مقام نور و آگاهی و خویشتن یابی می رساند و از گلستان معطر یاد خدا، بوته های پرگلی در جای خود می پروراند .می پروراند او را به بلندترین و پرشکوه ترین حالت های یک انسان نزدیک می کند شخص روزه دار را دو شادمانی است. یکی به هنگام نزدیک شدن وقت افطار و شادمانی دیگر به هنگام لقاء پروردگار است.
۳ – چه چیزهایی روزه را باطل می کنند؟
خوردن و آشامیدن هر چند بسیار کم باشد، استفراغ عمدی، فروکردن تمام سر در آب، رساندن غبار و دود غلیظ به گلو، دروغ بستن به خدا ، پیامبر و امامان از مواردی ست که روزه را باطل می کند.
۴ – کفاره یک روز، روزه نگرفتن بدون عذر شرعی چیست؟
شصت روز روزه گرفتن یا اطعام شصت فقیر، کناره یک روز روزه نگرفتن بدون عذر شرعی است.
۵ – چه کسانی نباید روزه بگیرند؟
بیما ر و کسی که روزه گرفتن برای او ضرر دارد. پیرمرد یا پیرزنی که روزه گرفتن برای وی مشقت دارد. زن حامله یا شیرده که روزه برای خود یا کودک او مضراست.
درس نوزدهم : عبادت عظیم و شکوهمند حج :
مراسم حج که همه ساله در ایام خاصی انجام می گیرد، عبادتی است عظیم است که نمایان گر ایمان ، قدرت ، شکوه و یگانگی امت بزرگ اسلام است. مسلمین با زبان ها و لهجه های گوناگون، در رنگ ها و نژادهای مختلف بسوی کعبه این پایگاه توحید می شتابند تا اعمال و مناسک حج را به پیروی از حضرت ابراهیم (ع) انجام دهند. حج این عبادت عظیم ، در تمام ابعاد بخصوص از جهت اصلی و سیاسی بسیار مفید و کارساز است. در طول ایام حج مسلمانان می توانند با یکدیگر آشنا شوند، مشاوره و گفت و گو کنند. برای تبادل اطلاعات و تجربه گرد هم جمع شوند. منافع دین و دنیای خد را بازشناسد و با توجه به قدرت شکست ناپذیر امت اسلام، بر دشمنان و بیگانگان و مزدوران بتازند و فریاد برآورند.
در اعمال و مناسک حج ، وحدت و یگانگی ، تحرک، دعا و توجه به خدا، یاد آخرت و قیامت ، فداکاری و گذشت، پاکی و آزادگی ، خویشتن داری، دوری از کبر و خودپرستی و خودبینی به هم آمیخته شده است . در حقیقت حج آمیزه ای از مهم ترین عبادت ها و اعمال اسلام است. یکی از مسائل مهم در مراسم حج، اعلان برائت از مشرکین است.
حج بر چه کسانی واجب است؟
بر همه مسلمان مکلف و مستطیع واجب است که در عمر خود، حداقل یک مرتبه عبادت حج را انجام دهد و شکوه قدرت اسلام ر ااز نزدیک ببیند. کسی که توانایی بدنی و مالی داشته باشد؛ یعنی بتواند به سفر حج برود و مخارج سفر خود و هزینه های زندگی خانواده خود را بپردازد و پس از بازگشت نیز برای ادامه زندگی راه درآمدی داشته باشد.
فرد مستطیعی که در انجام فریضه حج کوتاهی کند، علاوه بر این که خود را از خیر و فیض این عبادت عظیم در دنیا محروم ساخته است، در هنگام مردن نیز نامسلمان از دنیا می رود و در آخرت از نعمت های بهشتی محروم می شود و به عذابی دردناک گرفتار می آید.
آیه ای از قرآن کریم:
برای رضای خدا ، حج آن خانه بر کسانی که قدرت یافتن به آن را داشته باشند واجب است و هر که راه کفر در پیش گیرد بداند که خدا از جهانیان بی نیاز است.(سوره آل عمران – آیه ۹۷)
بیندیشید و پاسخ دهید: درس ۱۹
۱ – آثار عبادت حج را از بعد فردی، اجتماعی و سیاسی بیان کنید؟ وظایف کسانی را نیز که حج می روند از همین ابعاد توضیح دهید؟
به عهده دانش آموز
۲ – در اعمال حج چه ویژگیهایی به هم آمیخته است؟
در متن اعمال حج تحرک، وحدت و یگانگی، دعا و توجه به خدا، یاد آخرت و قیامت، فداکاری و گذشت، پاکی و آزادگی، خویشتن داری، دوری از کبر، خودپرستی و خود بینی به هم آمیخته است.
۳ – حج به چه کسانی واجب می شود؟ مستطیع یعنی چه؟
بر هر مسلمان مکلف و مستطیع واجب است که در عمر خود حداقل یک بار به حج برود. مستطیع به کسی گویند که توانایی بدنی و مالی داشته باشد یعنی بتواند به سفر حج برود و مخارج سفر و هزینه زندگی خانواده خود را بپردازد و پس از بازگشت برای ادامه زندگی راه درآمدی داشته باشد.
۴ – سرنوشت فرد مستطیعی که در انجام فریضه حج کوتاهی کند، چگونه خواهد بود؟
علاوه بر اینکه خود را از خیر و فیض این عبادت عظیم در دنیا محروم ساخته است، در هنگام مرگ نامسلمان از دنیا می رود و در آخرت از نعمت های پاک بهشتی محروم می شود و به عذاب دردناک مبتلا می گردد
درس بیستم : زکات و خمس