رسول خدا (ص) حضرت محمدبن عبدالله در یکی از آخرین روزهای ماه شعبان ، فرارسیدن ماه رمضان را توضیح داد. پیامبر گرامی در خطبه ای بلند، وظایف مسلمانان را در این ماه مبارک توضیح می هد و از آنان می خواهد خود را برای مهمانی خدا آماده سازند و شایسته برخورداری از کرامت ها و نعمت های خاص الهی گردند. روزه یعنی صبر و پایداری و صبر است که آدمی را به بلندترین مقام معنوی می رساند. سحرگاهان مؤمنین که برای دعا، مناجات و خوردن سحری بر می خیزند، نیت می کنند که «خدایا به فرمان تو و برای انجام امر تو روزه می گیریم» همان طور که تو گفته ایی لب از خوردن و آشامیدن می بندم و از دیگر چیزهایی که روزه مرا باطل می کند، دوری می کنم؛ و این همان معنای صبر است.
روزه صبر کردن در برابر خواسته های حیوانی خویش است. روزه یعنی از بعد حیوانی برخاستن. از زمین سربرداشتن و به آسمان زیبای ایمان و انسانیت نظاره کردن و در آن به پرواز درآمدن.

از بهترین نمونه های صبر، روزه است. روزه انسان را از غفلت و خودفراموشی می رهاند و به بلندترین و پرشکوه ترین حالت های یک انسان نزدیک می کند. «روزه دار» در شادمانی است. « یکی به هنگام نزدیک شدن وقت افطار و شادمانی عظیم دیگر به هنگام دیدار پروردگار».

دین اسلام برای تأمین احتیاج های عمومی مسلمانان ، درآمدی را پیش بینی کرده است که زکات نام دارد. زکات و خمس از واجبات مالی اسلام هستند. پیامبر اکرم فرمود: «خدا به اندازه نیازمندی های مردم فقیر، در مال ثروتمندان حقی قرار داده است . آنان باید این حق را بپردازند تا نیازهای عمومی مردم برطرف شود».
زکات برای انجام کارها و خدماتی است که برای جامعه مسلمانان فایده داشته باشد. مانند : ساخت بیمارستان ، مدرسه یا مراکز مبارزه با منکرات که با درآمد زکات تأمین می شود. برای فقیران و افراد کم درآمد نیز مسکن و وسایل زندگی فراهم شده و از معلولان و سال خوردگان فقیر نگه داری و پذیرایی کرد.

سؤال : زکات نه چیز، واجب است. گندم، جو، خرما، کشمش ، طلا، نقره ، شتر ، گاو و گوسفند از موارد زکات است. اگر کسی مالک یکی از این نه چیز باشد، باید با شرایط و مقداری که دین معین کرده است ، زکات این چیزها را به مصارفی که دستور داده شده، برساند. انسان می تواند زکات را در هشت مورد مصرف کند.

زکات فطره:

گذشته از زکاتی که به مال تعلق می گیرد ، زکات دیگری نیز هست که بصورت سرانه به افراد، واجب می گردد. این نوع زکات را زکات فطره (فطریه) می گویند.

وضو گرفتن یک عبادت و عمل نشاط بخش است. از امام هشتم ، حضرت علی بن موسی الرضا پرسیدند : حکمت وضو چیست؟

فرمودند: «خدا بندگان را به وضو گرفتن فرمان داده است تا طاهر و پاک شوند و آن گاه به نیایش پروردگار بپردازند. وضو بگیرند و فرمان داده است تا طاهر و پاک شوند و آن گاه به نیایش پروردگار پردازند. وضو بگیرند و فرمان پذیر او باشند، از چرک و آلودگی پاک گردند و از کسالت و خواب آلودگی بیرون آیند و جانشان را برای حضور در نماز و توجه به معبود عظیم خود آماده گردانند».

برخی از مسائل وضو:

صحت وضو چند شرط دارد:
الف) ترتیب : کارهای وضو باید به ترتیب انجام شود. در غیر این صورت وضو باطل است.
ب) موالات : یعنی کارهای وضو باید پشت سر هم و بدون فاصله انجام گیرد.
ج) پاک بودن آب وضو: آب وضو باید پاک باشد. اگر با آب نجس وضو بگیریم باطل است ، گر چه نجس بودن آن فراموش شده باشد.
د) مباح بودن آب وضو: آب وضو باید مباح باشد. وضو گرفتن با آب غصبی که صاحب آن راضی نیست، باطل است.
ه) مطلق و خالص بودن آب وضو: آب وضو باید مطلق و خالص باشد.
خ) مباح بودن مکان : مکان وضو باید مباح باشد. وضو گرفتن کنار زمین غصبی باطل و حرام است.
ر) پاک بودن اعضای وضو : اعضا وضو باید در موقع شستن پاک باشند.
ز) فاعل بودن وضو گیرنده : وضو گیرنده در صورت توانایی خود باید صورت و دست ها را بشوید و سر و پاها را مسخ کند و اگر دیگری او را وضو دهد یا در رسانیدن آب به صورت و دست ها وی را یاری اش کند، وضوش باطل است.
ذ) تیمم به جای وضو : استعمال آب برای وضو گیرنده ضرر نداشته باشد.
ی) تنگی وقت : وقت کافی برای وضو و نماز داشته باشد.

آیین مقدس اسلام پاکیزگی و طهارت را بسیار سفارش کرده و از مسلمانان خواسته است که پیوسته پاک و پاکیزه باشند و از چیزهای ناپاک که نجس نامیده می شوند، دوری کنند. برخی از نجاسات عبارتند از :
۱ و ۲ – ادرار و مدفوع انسان و هر حیوان حرام گوشتی که خون جهنده دارد
۳ – مردار هر حیوانی که خون جهنده دارد ، خواه حرام گوشت یا حلال گوشت باشد.
۴ – اگر مقداری از پوست ، گوشت بدن انسان زنده یا حیوان زنده ای که خون جهنده دارد بریده شود، نجس است.
۵ – سگ و خوکی که در خشکی زندگی می کنند حتی مو ، استخوان ، ناخن و رطوبت آن ها هم نجس است.

۶و۷ – شراب ، آبجو و هر نوع مایع مست کننده، نجس است.
۸ – کافر، یعنی کسی که منکر خدا باشد یا برای خدا شریک قائل شود یا پیامبری حضرت محمد(ص) را قبول نداشته باشد، نجس است. چیزی را که نجس شده «متنجس» گویند.

راه ثابت شدن نجاست:

نجاست هر چیز از سه راه ثابت می شود:
۱ – خود انسان یقین کند چیزی نجس شده است.
۲ – اگر کسی که چیزی را در اختیار دارد ؛ بگوید آن چیز نجس است باید از آن اجتناب کرد
۳ – دو مرد عادل بگویند که فلان چیز نجس است.

قرآن کریم مسلمان را امت واحده می نامد. زیرا همه ِ آنان آفریدگار جهان را به یگانگی می پرستند و پیامبری و معاد را قبول و باور دارند. همچنین حضرت محمد (ص) را آخرین پیامبر خدا قرآن را کتاب آسمانی و برنامه ِ عملی خود می دانند. همه یک هدف دارند و آن اجرای احکام الهی و پیاده کردن نظام توحیدی در سراسر جهان است. قرآن کریم همه مسلمانان جهان را یک امت واحده می نامد. مرزهای جغرافیایی و نژادی نمی توانند مسلمانان جهان را از یک دیگر جدا کند.
سران متعهد کشورهای اسلامی نمی توانند و نباید سایر کشورهای اسلامی را بیگانه انگارند و به آنان بی توجه باشند. پیامبر اکرم(ص) درباره مسؤولیت و مسلمان نسبت به سایر مسلمین می فرماید : «هر کس که به فکر اصلاح کار مسلمان ها نباشد، مسلمان نیست.»

– در زمان رسول خدا رهبری اجتماع بر عهده چه کسی بود؟ حداقل چها رنمونه از کارهایی را که ایشان در سمت رهبری انجام می دادند ،بیان کنید.

برعهده خود ایشان بود. قوانین سیاسی و اجتماعی اسلام را اجرا می فرمود و جامعه را اداره می کرد، فرمان جهاد و دفاع را صادر می نمود . برای سپاهیان فرمانده تعیین می کرد؛ قضا و داوری زیر نظر ایشان انجام می شد.

۲ – آیا ممکن است پیامبر، جامعه اسلامی را پس از خود بدون سرپرست و رهبر رها کرده باشد؟ چرا؟

خیر، چون پیامبر بهتر از هر کس می دانست که وجود امام برای ادامه حیات اسلام و کمال مسلمین ضرورت دارد. پیامبر خوب آگاه بود که وجود رهبری که آگاه به احکام و قوانین اسلام باشد، برای حفظ و نگهبانی اسلام لازم است.

۳ – اعتقاد به حق شیعیان در مورد جانشینی پیامبر و امامت جامعه اسلامی چیست؟ پیامبر چگونه این امر حساس را بیان و تأکید فرموده است؟

شیعه معتقد است ، پیامبر گرامی اسلام از این امر حیاتی و حساس غفلت و کوتاهی ننموده ؛ بلکه در موارد بسیار متعدد به تذکر و تأکید این امر مهم پرداخته است . برای مثال: در نخستین دعوت آشکار در بین خویشان نزدیک و در غدیرخم از نمونه مواردی است که این مهم توسط پیامبر(ص) مطرح شده است.

۴ – در زمان غیبت حضرت ولی عصر ، رهبری و ولایت جامعه اسلامی بر عهده کیست و او چه شرایط و صفاتی است ؟

در این زمان ، رهبری و ولایت جامعه برعهده فقیه عادل و با تقوی، آگاه به زمان، شجاع، مدیر و مدبری است که رهبری و ولایت او را اکثریت بپذیرند.

درس نهم : مشورت در اسلام :

همه انسان ها در فکر کردن نیز مانند عمل کردن به یاری و هم فکری دیگران نیاز دارند. زمانی که انسان ها با هم فکر می کنند، نیروی فکر و اندیشه آنان شما چندین برابر می شود و راه حل های بهتر و مؤثرتری کشف خواهید کرد و به موفقیت های بالاتری دست . با هم اندیشیدن را مشورت گویند. پیامبر گرامی اسلام در کارهای مهم اجتماعی با افراد عاقل و کارآزموده و دین دار مورد اعتماد مشورت می فرمود. به سخنان آنان خوب گوش می داد بهترین آن ها را بر می گزید و با یاری هم فکران خود به آن عمل می کرد. نظرخواهی از دیگران و احترام به دیگر مسلمانان، جزء رفتار عمومی و سیره آن حضرت بود. پیامبر از جانب خدا برای انجام این رفتار پسندیده مأموریت داشت. در قرآن هم فکری صمیمانه و مشورت کردن یکی از نشانه های جامعه ِ اسلامی محسوب می شود. مؤمنان کارهای خود را با مشورت یکدیگر، انجام می دهند» حضرت علی بن ابیطالب فرمود: «هر کس خود رأی باشد، ناچار به هلاکت می رسد و هر کس در کارها با دیگران صمیمانه مشورت کند، در حقیقت از گنجینه عقل و تجربه ی آنان استفاده نموده است». مشورت در صورتی سودمند خواهد بود که با افراد عاقل و کاردان، از همه مهم تر صدیق و امین مشورت شود. مشورت با افراد نالایق نه تنها سودمند نیست بلکه به گمراهی و سرگردانی مبتلا می سازد.

درس هفتم – ایمان و پایداری:

عمار و خانواده اوبا شنیدن آیات قرآن و مشاهده ِ رفتار پیامبر و شنیدن گفتار دل نشین ایشان، دعوت پیامبر را بر حق یافتند و در همان آغاز به اسلام گرویدند. ابوجهل که از مستکبران و اشراف مکه بود از اسلام آوردن این خانواده اطلاع یافت و خشمگین شد. این خانواده به دلیل ایمان به خداوند متعال و اسلام خواهی، بارها و بارها توسط ابوجهل و یاران گمراه او مورد بدترین اهانت و شکنجه قرار گرفتند. گاهی پیامبر سمیه و یاسر را می دید و به آنان دلداری می فرمود: « ای خانواده یاسر، در راه خدا شکیبا باشید و پایدار که وعده گاه شما بهشت است». آنان حتی پس از تحمل بدترین شکنجه ها، در زیر لب الله اکبر را زمزمه می کردند و بر یگانگی و وحدانیت خدا گواهی می دادند و می گفتند: «اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمداً رسول الله ».

سرانجام همان گونه که پیامبر وعده فرموده بودند، این دو مسلمان آزاده در اثر شکنجه های دشمنان به شهادت رسیدند. سمیه نخستین بانوی رشید اسلام است که در این راه به فیض شهادت نائل آمد.
عمار نیز که از یاران باوفای امیرالمؤمنین بود پس از شهادت والدین خود در راه اسلام جنگید و سختی ها را تحمل کرد، تا این که سرانجام در جنگ حُنین به آرزوی دیرینه رسید و شهید شد.

- ایمان به خدای یگانه :

مهم ترین برنامهِ پیامبران، دعوت مردم به خدای یگانه، ایمان به خدا و وعده های راستین او درباره ِ جهان آخرت است. زیرا آشنایی با خدا و شناخت و عبادت او بزرگترین ارزش انسان است . ایمان به خدا، عبادت و اطاعت او، تنها هدف والای آفرینش جهان و تنها راه تکامل واقعی انسان است.
پیامبران ایمان دارند که بزرگ ترین عامل بدبختی و سیه روزی مردم ، فراموش کردن آفریدگار مهربان و کفر ورزیدن به او و بی ایمانی و دنیا پرستی است . پیامبران یگانه عامل سعادت انسان را ایمان و توجه به خدا می دانند.
انسان مؤمن برنامه ِ زندگی خود را از پیامبران دریافت می کند و در برابر دستورهای الهی مطیع و فروتن است . انسان مؤمن از غیرخدا قطع امید و علاقه کرده و به خدا امید بسته است. در هیچ حادثه و مشکلی خود را ضعیف و زبون، نمی بیند و در همه ی طوفان ها و حوادث زندگی چون کوه ، سرافراز و سربلند، آزاد و استوار، آرام و پایدار می ایستد و مقاومت می کند.

اعمال نیک و اخلاق خوب، انسان را با صفا و نورانی می سازد و در نفس انسان ، آثار نیکویی برجا می گذارد که تا قیامت باقی و ثابت خواهند ماند. انسان نیکوکار جهت نزدیک شدن به خدا، برای رضا و محبت او تلاش می کند. وی همواره به یاد خداست و با او انس و الفت دارد. چنین مؤمنی با اخلاق پسندیده و عمل صالح روح خود را پرورش می دهد. خدایی که مرکز کمال و قدرت و سرچشمه همه زیبایی ها و پاکی ها ست.
هستند کسانی که بر خلاف انسان های نیکوکار ، عقاید غلط و باطل و اخلاق زشت و کردار ناشایست، در نفس پاک و حساس انسان اثر می گذارند و روان و نفس را تاریک و آلوده می سازند و موجب افسردگی می شوند. انسان بی دین و بدکردار از یاد خدا غافل و سرگرم کارهای دنیا می شود. از خدا دل می برد و به دنیا و لذت های حیوانی ، دل می بندد و چنین انسانی از صراط مستقیم و نورانی تکامل دور می شود. اسیر خواسته های حیوانی خویش می گردد و گوهر انسانیت را از دست می دهد.

یک مجموعه منظم ، هدفدار است و اجزای آن به گونه ای ساخته و پرداخته شده اند که دستیابی به هدف را ممکن می سازند. مجموعه ای را منظم می نامند که اجزای آن با هماهنگی کامل و همکاری با یک دیگر هدف نهایی آن مجموعه را تأمین نماید.
یک مجموعه منظم هر چیزی جای مخصوصی دارد و در رابطه خود با سایر اعضای مجموعه ، کار مشخصی را انجام می دهد و اگر در جای مخصوص خود نباشد، کار مجموعه ناقص و ناتمام خواهد ماند. مجموعه منظم، اجزای مختلف آن به گونه ای حساب شده به هم مربوط هستند و هریک برای انجام کاری خاص، در اندازه معین و از جنس مشخص ساخته شده اند. به مجموعه ۱ و ۲ توجه کنید. در مجموعه شماره ۱، با وجود اینکه مجموعه ای انتخاب شده است ( از نظر نوع و جنس و شکل و اندازه) خود به سازنده دانا و توانا نیاز دارد تا آن را به صورت یک مجموعه ی هدف دار درآورد.

دو تصویر شماره ۱ و ۲ ، در ص ۳
برای آشنایی بیشتر با قدرت و آگاهی، دانایی و توانایی آفریدگار ، می باید به نظم شگرف و حیرت آوری که در این جهان پهناور حکمفرماست، بنگریم و در آن بیندیشیم.